Özet
Bu çalışma, bulaşık makinesi üreten bir firmanın, iç gövde üretim hattında üretimin
spesifikasyon ve kontrol limitleri içinde olup olmadığını izlemek amacıyla tasarlanan sistemin
kuruluşunu içermektedir. Kalite karakteristiği, iç gövde üzerinde referans noktası olarak kabul
edilen K11 ve K12 noktalarının alt traversin merkezine olan uzaklığıdır. İstatistiki Proses
Kontrol (İPK) metodolojisi kapsamında öncelikle ölçüm sisteminin yeterliliği analiz
edilmiştir. İkinci aşamada üretim yeterliliği (kapabilite) indisleri hesaplanmıştır. Ölçüm ve
üretim sisteminin yeterliliği kanıtlandıktan sonra son aşamada da X-S kartlarının Microsoft
Excel ortamında online olarak izlenmesi sağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: İstatistiki kalite kontrol, kalite kontrol


ABSTRACT
This study contains construction of a system design to observe whether the inner structure of
machines produced in a dishwasher production line is within the specification and control
limits. Quality characteristic is the distance between reference points, K11 and K12, and the
center of the bottom traverse. First, the capability of the measurement system is analyzed
through the Statistical Process Control (SPC) methodology. In the second step, process
capability indicators are calculated. After proving that the measurement system and process
are statistically capable, process values are observed and computed online in an X-S Chart in
Microsoft Excel.
Key Words: Statistical quality control, quality control

1. GİRİŞ
Bu çalışma, bulaşık makinesi üreten bir firmanın, iç gövde üretim hattında, üretimin
spesifikasyon ve kontrol limitleri içinde olup olmadığını izlemek amacıyla tasarlanan sistemin
kuruluşunu içermektedir. Kalite karakteristiği, iç gövde üzerinde referans noktası olarak kabul
edilen K11 ve K12 noktalarının alt traversin merkezine olan uzaklığıdır. İPK metodolojisi
kapsamında öncelikle ölçüm sisteminin yeterliliği analiz edilmiştir. İkinci aşamada üretim
yeterliliği (kapabilite) indisleri hesaplanmıştır. Ölçüm ve üretim sisteminin yeterliliği
kanıtlandıktan sonra son aşamada da X-S kartlarının Microsoft Excel ortamında online olarak
izlenmesi sağlanmıştır.
Çalışmada öncelikle İPK’nın teorik yapısı ortaya konmakta, ilerleyen bölümlerde de söz
konusu çalışmanın adım adım ilerleyişi ve sonuçlarına yer verilmektedir.
2.
İPK, bir prosesi sürekli denetleme ve prosesteki değişkenliği kontrol altına almada kullanılan
bir kalite kontrol metodudur. Müşteri şartlarının yerine getirilip getirilmediğine ve sürecin
kendi ürettiği değişkenlik sınırları içinde olup olmadığına karar vermede bir araç olarak
kullanılmaktadır. İPK sürecin kontrol altında olup olmadığını tespit eder, ancak sürecin
kontrol dışı olmasına ait nedenleri ortaya koyamaz. Bu noktada İPK, bir uyarı sistemi olarak
çalışmaktadır. Sürecin gerek “merkezi konumu” gerekse “yayılımı” açısından kontrol altında
olup olmaması istatistiki hipotez testi olarak aşağıdaki gibi ifade edilebilir (Kolarik, 1995):
Merkezi parametreler açısından:
Ho: Süreç popülasyon ortalaması merkezi değerdedir.
H1: Süreç popülasyon ortalaması merkezi değerde değildir.
Yayılım parametreleri açısından:
Ho: Süreç popülasyon varyansı merkezi değerdedir.
H1: Süreç popülasyon varyansı merkezi değerde değildir.
İPK’nın amacı değişimin özel nedenlerini ortadan kaldırarak prosesi kontrol altında tutmaktır.
Kontrol altındaki bir proses, değişimin özel nedenleri ortadan kaldırıldığında sürekli olarak
kendi doğal spesifikasyonu içinde parçalar üretmektedir. Değişkenliğin nedenleri kalite
kontrol bakımından genel nedenler ve özel nedenler olarak ifade edilmektedir. Değişkenliğin
genel nedenleri birçok küçük kaynaktan oluşan ve her proseste rassal olarak önceden tahmin
edilebilen değişkenliklerdir. Genel nedenler, prosesteki özel nedenler ortadan kaldırıldıktan
sonra, zamanla sabit bir dağılım gösterdiğinden bu nedenlerin azaltılması yoluna gidilmelidir.
Değişkenliğin özel nedenleri ise belirsiz bir kaynaktan oluşurlar, önceden tahmin edilemez ve
düzenli değildirler. Önlem alınmadıkça tekrar ederler. Özel nedenlerin ortaya ne zaman çıktığı
bilinirse kolaylıkla tespit edilebilir ve düzeltilebilirler.
İPK metodolojisinde istatistik, bir bütünün tamamını kontrol etmek yerine bütünden örnekler
alarak sonuçlara göre bütün hakkında tahminde bulunmak için kullanılan araçları ifade eder.
Proses, bir ürün veya hizmetin önceden belirlenen nitelikte elde edilebilmesi için kullanılan
makine, alet, metot, malzeme ve insan gücünün bütününü içerir. Kontrol, prosesteki verilerin
ölçümünde ve analizinde istatistiksel tekniklerin uygulanması anlamını taşır.

TAMAMINI OKU